Mini Ansiklopedi S
- S -
Saygı Nedir?
Saygı, diğer bir insana ve bir
şeye, düşünüldüğünü ve değer verildiğini göstermektir. Saygı, aynı zamanda,
herkese ve her şeye, kendiniz de dâhil olmak üzere ciddiyetle yaklaşmaktır.
Kendinize saygı göstermenize öz saygı denilir. Öz saygı, güç ve incitici
durumlarda insanın ayakta kalmasını ve olumlu yollar bulmasını sağlar.
Hepimiz farklıyız. Farklı görünürüz. Bazılarımız farklı kültürlerdendir.
Bazılarımız diğer insanların yapamayacağı şeyleri yapabilir. Hepimiz için önemli
olan farklılıklarımıza rağmen her birimizin diğerine saygıyla yaklaşmasıdır.
Sonuçta hepimizin benzer ihtiyaçları ve hisleri vardır.
İzlenilecek kurallar
—Nasıl davranılmak istiyorsanız, öyle davranın.
—Başkalarının hislerine karşı nazik olun.
—Bazılarının sizden farklı olduğunu kabul edin.
—Dürüst olun.
—Küfretmeyin.
—Kibar olun.
—Hatta yaptıklarında diğerlerine karşı sabırlı olun.
Sevgi ve Arkadaşlık Nedir?
Sevgi, birinin diğerine duyduğu
sadakat ve bencillikten uzak, derin ve hassas duygudur. Arkadaşlık da sevginin
başka bir tanımlamasıdır.
İzlenilecek kurallar
—İnsanları oldukları gibi kabul edin.
—Dinlemeyi öğrenin.
—Diğerlerinin arkadaşlığından zevk alın.
—Yeni arkadaşlar bulun.
—Diğerlerine iltifat edin.
—Yardıma ihtiyaç duyduklarında destekleyin.
—Gülümseyin, kahkaha atın ve komik şeyler anlatın.
—Alay etmekten ve aşağılamaktan uzak durun.
—Nazik sözlerle cesaret verin.
—Ailenize onları sevdiğinizi söyleyin.
Sorumluluk Nedir?
Sorumluluk, sözlerinizden ve
davranışlarınızdan sorumlu olduğunuz anlamına gelir. Sorumluluk zamanla gelişen
bir karakter özelliğidir. Hareketlerimizden tamamen sorumlu olmayı öğreniriz ve
çevremizde, ailemizde, arkadaşlıklarımızda, okulda ve dünyada hareketlerimizi
geliştirmenin ve sürdürmenin buna bağlı olduğunun farkına varırız.
İzlenilecek kurallar
—Bir şey yapmadan önce durup, düşünün.
—Davranışlarınızda kişisel sorumluluğunuzu kabul edin.
—Düzenli olun.
—Hatalarınızı düzeltin.
—Sözlerini tutun ve sorumluluklarınızı yerine getirin.
—Güvenilir olun.
—Gündelik işlerinizi, size söylenilmeden yapın.
—Bütün sözlerinizi tutmaya çalışın.
Soğan Bizi Neden Ağlatır?
Aslında bütün gün gerçekten
ağladığınızı biliyor muydunuz? Gözünüzü her kıptığınızda ağlıyorsunuz! Gözünüzün
dış kenarı üzerinde gözyaşı bezi bulunur. Gözünüzü her kapatışınız gözyaşı
bezinizden bir parça sıvıyı emen bir duruma neden olur. Bu sıvıya gözyaşı deriz.
Normal olarak bu sıvı bir amaç içindir. Bu gözün korneasını kurumaktan korur ve
ıslatır. Hepimizin gözleri dumandan yaşarmıştır. Soğan duman da göz yaşartıcı
maddeler salgılar. Soğanda yağ içeren sülfür vardır ve yalnız keskin bir koku
vermekle kalmaz, gözleri de yaşartır. Göz kırpışarak tepki verir ve dökülen
gözyaşını yıkamak için göz kırpışır. İşte bu kadar basit.
Soğan ilginç bir sebzedir. Zambak ailesinin bir üyesidir ve Asya kökenlidir.
İnsanlığın en eskilerine gidersek, soğan binlerce yıldır yemek yapmakta
kullanılır.
Soğanlar, daha yumuşak pırasa ve daha keskin kokulu sarımsaklarla akrabadır. Her
ikisi de Avrupa kültüründe geniş olarak yer alırlar. Soğanlar, sarımsağa göre
daha yumuşak lezzete sahiptir. Frenk soğanları bu ailenin en küçük
üyeleridirler. En iyi ve en büyük soğan topluluğu İspanyol soğanıdır ve
genellikle 450 gr veya daha ağırdırlar.
Su Kirliliği Nedir?
Gezegenimiz Dünya'nın büyük bir
bölümü sudan oluşmaktadır. Okyanuslar, Dünya'mızın çoğunu kaplamaktadır. Ayrıca
göller, nehir ve dereler, hatta yeraltı suları da büyük bir yer tutar. En küçük
böcekten, en büyük balinaya kadar.
Nehir ve göller, atılan çöp veya zehirli kimyasal atıklar tarafından
kirletilmektedir.
Yeraltı suları ise toprağa sızan benzin veya diğer zararlı sıvılar tarafından
kirletilir. Çiftlikler veya bahçelerde kullanılan yapay gübreler veya böcek
öldürücüler de topraktan içeri sızar.
Birçok canlının yuvası olan okyanus ve denizler, ne yazık ki uzun yıllardır
içine çöp veya zehirli kimyasal maddelerin boşaltıldığı yerler olarak
kullanılmaktadır. Denizlerimiz de kirlenmektedir.
Suyumuzu koruyup, temiz ve sağlıklı tutalım ki insan, bitki ve hayvanlar her
zaman içebilecek su bulabilsinler. Tabii, balık ve diğer yaratıkların da
yaşayabilecekleri bir yerleri olsun.
Sınav Heyecanı Nedir?
Bugün okuldaki büyük sınav günü ve siz kendinizi berbat hissediyorsunuz.
Mideniz ağrıyor ve başınız ağrıyor. Belki adalelerinizi gerilmiş gibi
hissediyor, titriyor ve terliyorsunuz. Sınav kaygısı diye de bilinen bir stres
vakasıyla karşı karşıya olabilirsiniz... Diyelim ki matematik sınavından
endişelisiniz çünkü sonuncusu iyi geçmemişti. Veya bir çeşit gerginlik
duyuyorsunuz çünkü geçen sınav çok iyi sonuç almıştınız ve siz her şeyde
mükemmel olmak isteyen bir çocuksunuz. Kendinizi sinirli ve gergin
hissettiğinizde, bütün vücudunuz etkilenecektir.
Sınav kaygısı, aslında başarı kaygısının bir türüdür. Bir kişi, özellikle önemli bir işi yaptığında nasıl başarılı olacağından endişeleniyorsa, bu başarı kaygısıdır. Örnek olarak, okul bandosuna veya basketbol takımına girmeye çalışıyorsanız başarı kaygısı hissedebilirsiniz. Bir sınava girdiğinizde karın ağrısı yada zihin yorgunluğundan baş ağrısı hissedebilirsiniz. Bazıları sınav sonuçlarını beklerken titreme, terleme veya kalp çarpıntısı yaşayabilir. Tanıdık gibi mi? O zaman yalnız değilsiniz. Diğer insanlara ve yetişkinlere de sorduğunuzda bir sınavdan önce aynı endişeyi hissettiklerini göreceksiniz. Aslında biraz heyecan yardımcı olabilir, sizi konuya karşı ilgili yapar. Fakat belirtiler arttığında görevinizi yapamazsınız kendinizi hasta hissedersiniz ve en iyisini yapmanız olanaksızlaşır.
Ne Yapabiliriz?
Herkes sınav endişesi taşıyabilir fakat gerçekten her yanıtının doğru olmasını isteyen kişi buna daha fazla eğilimlidir. Buna mükemmeliyetçilik denilir. Mükemmeliyetçiler ve endişeliler yaptıkları hataları kabul etmemekte veya beklediklerinden daha düşük bir sonuç aldıklarında durumu zor kabul eden kişilerdir. Bu üzerlerinde daha fazla bir baskı yaratır. Çocuklar iyi uyuyamadıkları için sınav endişesine daha fazla eğilimli olabilirler.
Yardım alın.
Annenizle, babanızla, öğretmeninizle veya okul rehberlik danışmanınızla konuşun.
Sınav endişeniz hakkında biriyle konuşurken kendinizi daha iyi hissedeceksiniz.
Sınav sırasında neler olduğunu tanımlarsanız bu kişiler size bazı çözümler
önererek yardım edebilir. Hazırlanın. Sınıfta dikkatli olun. Ev ödevlerinizi
yapın. Sınav için çalışın. Sınav günü konuyu bilmek daha iyi hissetmenize neden
olur. En iyiyi bekleyin. Eğer hazırlanmışsanız, olumlu düşünün. Kendi kendinize
“Çalıştım ve en iyisini yapmaya hazırım” deyin. Kötü düşünceleri engelleyin.
Sınav hakkında kendinize söylediğiniz bütün kötü mesajlara dikkat edin (“Sınavda
iyi olmayacağım” veya “kötü bir sonuç alırsam garip görüneceğim” gibi) Bu
düşünceler endişeyi daha kötüleştirir ve sınavda iyi olmanızı güçleştirir.
Hataları kabul edin. Herkes hata yapar. Kendi hatalarınızı daha çok bağışlayın.
Özellikle sınava hazırlanmışsanız ve en iyisini yapmışsanız. Kendinize dikkat
edin. Eğer yeterince oynarsanız, uyursanız ve dengeli beslenirseniz daha iyi
hissedersiniz. Bunlar her zaman önemlidir fakat sınavdan önceki üç gün bunları
yaptığınıza daha çok emin olun. Daha iyi nefes alın. Tamam, nefes almayı zaten
biliyorsunuz. Fakat nefes alma çalışmalarının soğukkanlı olmanıza yardımcı
olduğunu biliyor musunuz? Sadece çok fazla hava çekmemeye çalışın çünkü bu
başınızı döndürebilir. Burnunuzla yavaşça derin bir nefes alın ve ağzınızla
yavaşça dışarıya çıkartın.
Soğuk Algınlığı, Nezle ve Grip arasında fark var
mı?
Evet vardır. Soğuk algınlığı, nezle ve gripal enfeksiyon aynı hastalığı
tanımlamakta kullanılan üç farklı terim iken, grip farklı bir hastalık
tablosudur.
Soğuk Algınlığı, Grip ve Nezle’den nasıl
korunabilirim?
En basit yollardan biri sık sık elleri
yıkamaktır. İyi havalandırılmayan mekanlara gitmekten kaçınmak, öksüren,
aksıran, burun akıntısı olan kişilerden uzak durmak ve temastan kaçınmak, ısı
değişikliklerinde vücudu korumak, dengeli beslenerek vücut direncini yüksek
tutmak.
Ses nedir?
Çan ya da ses telleri gibi titreşen bir
nesnenin başlattığı titreşimler dizisine, ses denir. Bu titreşimler hava, su ve
katı maddelerde ilerleyebilir. Bir treni gözünüzün önüne getirin. Biri, en son
vagonu kuvvetle iterse, bu bir öndekine, o da karşısındakine çarpar ve bu
çarpmalar, öne doğru kuvveti azalarak ilerler. Bir ses dalgası havadan geçerken,
ufak hava moleküllerinde de buna benzer bir olay görülür. İşittiğimiz birbirini
yüksek bir hızla izleyen çok sayıda ses dalgalarıdır.
Ses tellerimiz ne işe yarar?
Ses telleri, gırtlaktaki iki ince gergin
zardır. Bunlar titreştikçe aralarındaki açıklık süratle daralıp genişler. Bu
açıklığın genişliğine göre sesin yüksekliği ayarlanır. Dar olduğunda ince
sesler, genişlediğinde ise kalın sesler çıkartılır.
Sesimiz neden kısılır?
Ses tellerinin sigara dumanı, toz, kir ve
bakteriler, aşırı zorlama gibi nedenlerle görevini yapamaması sonucu ses
kısıklığı meydana gelir.
- Ş -
Şeker Nasıl Elde Edilir?
Şeker bildiğiniz gibi tatlı bir maddedir. En yaygın şeker türü
sükrozdur. Beyaz sofra şekeri çoğunlukla sükrozdan yapılır. Öteki şeker
türlerinden olan früktoz ve glikoz çeşitli taze meyvelerde, laktoz ise sütte
bulunur.
Sükroz en çok şeker kamışı ve şeker pancarından elde edilir. Şeker kamışı dünyanın sıcak bölgelerinde yetişen kamışsı uzun bir bitkidir. Kesilen saplarının makinelerde sıkılmasıyla şekerli bir özsu elde edilir. Kireç sütü karıştırılan bu özsu koyu renkli kristallere dönüşünceye kadar kaynatılır. Elde edilen bu ham şeker bir arıtma tesisine gönderilir; kimyasal maddelerle çeşitli işlemlerden geçirilir ve günlük yaşamda kullandığımız beyaz şekere dönüştürülür.
Ilıman
bölgelerde yetişen şeker pancarının uzun beyaz kökleri vardır. Sıcak suyla
bu köklerden alınan şeker bir dizi işlemle kristalleştirilir ve arıtılır.
Geriye kalan şeker pancarı küspesi ve hayvan yemi ya da gübre olarak
kullanılır.
Dünyanın önde gelen şeker üreticileri Rusya, Brezilya, ABD, Küba ve
Hindistan’dır.
