Mini Ansiklopedi I
- I -
Işık Nedir?
Işık, görmemize olanak veren bir enerji biçimidir. Saniyede yaklaşık 300
bin kilometre hızla, dalgalar halinde yol alır. Güneş en önemli ışık kaynağıdır.
Güneş ışığı olmadan dünyada hiçbir canlı yaşayamaz. Dünyayı ısıtan, besinlerin
üretilmesini, solumamız için gerekli havayı sağlayan Güneş ışığıdır. Yakıtların
oluşması da Güneş ışığına bağlıdır. Bundan milyonlarca yıl önce ölen bitkiler
Güneş ışığının enerjisini depolamıştı. İnsanlar bugün petrol, kömür ve doğalgaz
yaktığında bu depolanmış enerjiyi kullanmaktadırlar. Elektrik ışığı yapay bir
ışık kaynağıdır. Ama doğal ya da yapay her türlü ışık atom denen parçacıklardan
gelir. Atomlar enerji yüklüdür. Enerji parçacıklarına foton denir. Işık,
elektromanyetik ışınım (radyasyon) üreten fotonlardan oluşur. Işık görülebilir.
Oysa radyo dalgaları ve X ışınları gibi öteki elektromanyetik ışınım türleri
gözle görülemez.
Irmak Nedir?
Deniz ve göl gibi su kütlelerine dökülen büyük akarsulara ırmak denir.
Irmak suları eğimli bir yatak içinde akar. Irmaklar dağ ve tepe gibi yüksek
alanlardan doğar. Yamaçlardan inen yağmur ve erimiş kar suları küçük akıntılar
oluşturur. Bunların bir araya gelmesiyle çay ve dere gibi küçük akarsular ortaya
çıkar. Küçük akarsular da birleşir ve çoğalan sularıyla geniş bir yatak oyarak
ırmak biçimini alır. Kar ve yağmur suları kesilirse ırmaklar da kurur.
Irmakların doğduğu yere kaynak, denize döküldüğü yere ağız denir. Büyük
ırmaklara katılan nispeten küçük ırmaklar genellikle ’’kol ’’ diye adlandırılır.
Irmaklar akarken yatakları aşındırır ve yataklarındaki verimli toprakları
sürükler. Bu topraklar ırmağın ağzında ya da taşan bir ırmağın kıyılarında
birikir. Böylece verimli tarım arazisi oluşur.
Isı nedir?
Bir enerji türü.
- İ -
İlkyardım Nedir?
İlkyardım kaza geçiren, yaralanan ya da hastalanan kimselere doktor
gelmeden önce yapılan yardımdır. Ciddi bir kazada ya da hastalıkta ilkyardım
yaşam kurtarabilir. İlkyardımda yaralı ya da hastaya büyük dikkat ve özen
gösterilmesi çok önemlidir. İlkyardım eğitimi görmemiş bir kimse, yardım
edeceğim derken, yarardan çok zarar verebilir. Okullar ve Kızılay gibi örgütler
ilkyardım eğitimi verir. Ciddi bir kaza geçirmiş insan çok kan kaybedebilir.
Ağır hastalar baygınlık geçirebilir. İlkyardım konusunda deneyimi olmayanların
yapacağı ilk iş acele tıbbi yardım sağlamaktır. Polisten ve hastanelerin acil
servisinden cankurtaran istenebilir. Acil servislerde çalışan doktor ve
hemşireler, gelen yaralı ve hastalar için yapılması gereken ne varsa vakit
kaybetmeden yaparlar.
İlaçlar Ne İşe
Yarar?
Vücudun işleyişini etkileyen ve hastalıkları iyileştirmek için kullanılan
kimyasal maddelere ilaç denir. İlaçlar çok çeşitlidir ve vücudu değişik
yollardan etkiler. Örneğin vitamin türünden ilaçlar vücudun iyi çalışması için
gerekli kimyasal maddeleri sağlar. Bazı ilaçlar vücudun tümünü etkiler.
Bazılarının etkisi ise vücudun yalnızca bir bölümünde görülür. Örneğin beyin ve
omurilikten oluşan merkezi sinir sistemini etkileyen ilaçlar vardır. İnsanı
gevşeten ve yatıştıran sakinleştiriciler, harekete geçiren uyarıcılar ve ağrı
duymaktan kurtaran ağrı kesiciler bu tür ilaçlardır. Bazı ilaçlar vücudu
doğrudan etkilemez. Vücuda giren hastalık yapıcı mikroplarla savaşırlar. İlaçlar
çok sık ve aşırı dozlarda alınırsa zarar verir. Bazı ilaçlar çok sık alınırsa
zamanla alışkanlık yapar. İnsan ilaca bağımlı hale gelebilir. Böyle bir insan
ilacı almadığı zaman kendini hasta hisseder.
İpek Nasıl Elde
Edilir?
İpek, ipekböceğinin ürettiği yumuşak, parlak bir liftir. İpekböceği bir
tırtıldır ve bu lifi kendine koza örmek için üretir. İnsanlar bu liften iplik
yapar ve kumaş dokurlar. İpek çok sağlam bir kumaştır ve boyanınca çok
gösterişli olur. Bazen ipeğe başka lifler karıştırılarak döşemelik ve perdelik
kumaşlar yapılır. İpek dokumacılığı bundan 4600 yıl önce Çin’de başladı. 16.
yüzyıl ile 20. yüzyıl arasında İtalya ve Fransa’da büyük gelişme gösterdi. İpek
en çok dut böceğinden elde edilir. Bu böceğin dişisi 200–500 yumurta bıraktıktan
sonra ölür. Yumurtadan çıkan minik tırtıllar dut yaprağıyla beslenir. Hızla
büyüyerek 20–30 günde 7–8 cm’yi bulur. Büyümesi tamamlanınca yemeyi bırakır ve
incecik ipek liften çevresine koza örer. İnsanlar ipek elde etmek için üretme
çiftliklerinde ipekböcekçiliği yaparlar. Kozaların ipeği elle yâda makinelerle
çözülerek çile haline getirilir. Bir kozadan 450 ile 900 metre arasında kesiksiz
iplik çıkabilir. Bu iplikler tezgâhlarda dokunarak kumaş yapılır.
İnternet Nedir?
Milyonlarca bilgisayardan oluşan, binlerce bilgisayar ağını birbirine
bağlayan global ağa İnternet denir. Bu ağın bir yöneticisi yoktur. İnternet
kullanıcıları birbirleri ile haberleşmek için ortak bir anlaşma dili
kullanırlar. Bu ortak anlaşma diline TCP/IP denir. Bu protokol sayesinde donanım
ve yazılımdan bağımsız olarak bilgisayarlar arası iletişim mümkün olur.Bu
anlaşma dilinde her bilgisayarın bir adresi vardır. Bu adresler numaralarla
ifade edilir ve bilgisayarın IP adresi şeklinde ifade edilir. Tıpkı her evin bir
adresi, her telefonun bir numarası olduğu gibi. Bu adreslere bilgiler en
kestirme yoldan ulaşır. Ulaşım için diğer bilgisayarlardan yararlanılır.
Haberleşen iki bilgisayar arasındaki diğer bilgisayarlar kendilerine ait olmayan
bilgi paketlerini diğer bilgisayara aktarırlar.
İnternet Ne işe
Yarar?
Bilgi paylaşımı için global bir yapı sağlayan Internet, iletişime de
farklı boyutlar kazandırmıştır.
Aşağıda, Internet' in hangi amaçlarla kullanılabileceğine ilişkin amaçla
kullanıldığına örnekler bulacaksınız:
-Dünyanın en büyük kütüphanelerinde araştırma yapabilirsiniz,
-Farklı ülkelerde yaşayan meslektaşlarınızın yaptıkları çalışmaları
inceleyebilirsiniz,
-Başka bir ülkede öğrenim gören çocuğunuza elektronik postayla mektuplarınızı
bedava ve çok kısa zamanda gönderebilirsiniz,
-İnternet üzerinden eğitim veren bir üniversitede okuyup mezun olabilirsiniz,
-Farklı mekanlardaki arkadaşlarınızla sohbet edebilirsiniz,
-Filmlerin tanıtım görüntülerini izleyip, akşam gideceğiniz filmi seçebilir,
biletinizi de satın alabilirsiniz,
-Alış-veriş yapabilirsiniz, rezervasyon yaptırabilirsiniz,
-Anket yapabilir, yapılan bir anketi cevaplandırabilirsiniz,
-Kendi web sayfanızı hazırlayarak çalışmalarınızı yayınlayabilirsiniz,
Internet, insanoğlunun şimdiye kadar yapılandırdığı en büyük iletişim
sistemidir. Özel bir yöneticisi olmayan, demokratik bir yapıdır. Tüm
kullanıcıların düşüncelerini özgürce ifade edebildikleri bir ortamdır.
İskelet nedir?
İnsan vücuduna şeklini veren, çeşitli organlarımızı koruyan ve onlara
destek olan kemik yapımız iskelet, 200-212 (260 kadar) kemikten oluşur. 30 kadar
yassı kemik kafatasımızı meydana getirir. Göğüs kemiğinde 24 tane (12 çift)
kaburga, kalp ve akciğerleri korur. 33 tane birbirine kenetlenen kemik, omurgayı
oluşturur. Omurgamız da, kürek kemikleri ve leğen kemiği aracılığıyla kol-bacak
kemikleriyle eklemleşir. Bu kemiklerin tümü, hızlı ve karmaşık hareketlerimize
olanak sağlayan kaslara, güçlü bir destektir.
İletken nedir?
Elektrik akımı, ısı, gaz v. ‘ni bir yerden başka bir yere aktaran
(madde).
