Mini Ansiklopedi K
- K -
Karagöz Nedir?
Karagöz, elbette, dünyaca tanınan ve sevilen Türk gölge tiyatrosunun
ismidir. Ama daha önce, Karagöz, Türk Halk Tiyatrosu'nun bir dalıdır. Diğer
ismi Türk Gelenek Tiyatrosu olan ve kökü Orta Asya'ya giden öz tiyatromuzun
diğer dalları da ortaoyunu, meddahlık, kukla, köy ve tulûat tiyatrosudur.
Dolayısı ile bu dalların hepsinin ortak özellikleri vardır ve Karagöz de
bunun içindedir. Bu ortak özellikler, gösterilerin güldürücü ve eğlendirici
amaçlı olması, seyircilerle bağ kurulması ve önceden bir ezberleme gereğinin
bulunmamasıdır. Yani, Karagöz'ü örnek alırsak, sanatçı oynatacağı oyunu
özetle bilir fakat ezberlemez ve isterse seyircilerle de konuşarak konuyu
serbest olarak perdede işler. Bu olaya "tulûat" ve günümüzde "doğaçlama"
denilmektedir.Karagöz, Türk Halk (Gelenek) Tiyatrosu'nun özüdür ve son
temsilcidir. Karagöz, aynı zamanda bu gösterilerin baş oyuncusunun da
ismidir. Arkadaşı ise, bilindiği gibi Hacivat'tır.Elimizdeki kesin olmayan
bilgilere göre, bu gösterinin 700 yıl kadar önce başladığı kabul edilirse
de, bu iki arkadaşın gerçekten yaşayıp yaşamadıkları hakkında bir bilgi
bulunmamaktadır.Karagöz gösterilerinde neşe, şiir, müzik, taklit, dans,
folklor da vardır ve her gösterinin sonunda bir öğüt verilir.
Kas Nedir?
Vücudun ve iç organların hareket etmesini sağlayan dokulara kas
denir. İnsan vücudunda çizgili, düz ve kalp kası olmak üzere üç tür kas
vardır. İnsanların isteğe bağlı olarak denetleyebildiği kaslar çizgili kas
ya da iskelet kası olarak bilinir. Bunlar kol, bacak, bel ve boyun gibi
bölümleri hareket ettirmek için kullanılır. Sindirim sisteminde ve öteki
bölümlerde bulunan düz kaslar sinir sistemince otomatik olarak düzenlenir.
Kalbi oluşturan kasların ise miyokart hücrelerinden oluşmuş özel bir dokusu
vardır.
Kasırga Nedir?
Kasırga en tehlikeli ve yıkıcı tropik fırtınalardan biridir. Tropik
denizlerin sıcak suları üzerinde ortaya çıkar. Çoğu Antil Denizi’nde ve
Meksika Körfezi’nde oluşur. Kasırga dönemi genellikle Atlas Okyanusu’nun
kuzey kesiminde Haziran-Ekim arasında, güney kesiminde ise eylülde yaşanır.
Bir kasırga su üzerindeki sıcak ve nemli havanın yükselmesiyle başlar. Bu
havanın çevresinde girdap gibi dönen güçlü bir rüzgâr oluşur. Ardından
yağmur bulutları toplanır ve fırtına patlar. Fırtınanın kasırga sayılması
için rüzgârın saatte 120 kilometrelik bir hıza ulaşması gerekir. Kasırga
durgun bir merkezin çevresinde dev bir girdap gibi döner. ”Kasırga gözü”
denen merkez bölümünde çok az rüzgâr ve yağmur görülür. Kasırgaya eşlik eden
rüzgâr ve yağmur büyük hasara ve can kaybına yol açabilir. Kasırgayla
birlikte denizlerde dev dalgalar da oluşabilir. Bunlar bazen kıyı
bölgelerini sular altında bırakır.
Kar Nasıl Oluşur?
Kar donmuş su buharı parçacıklarından oluşur. Bunlar havadan buz
kristalleri ya da kar taneleri biçiminde düşer. Kar taneleri gerçekte buz
kristali kümeleridir. Havadaki sıcaklık donma noktasına geldiğinde, su
buharı yoğunlaşarak bir toz parçasının çevresinde buzlaşır ya da çok küçük
bir buz kristali biçimini alır. Buz suyun katı ya da kristalli halidir.
Saydam, renksiz, kokusuz ve
tatsız bir yapısı vardır. Buzlaşma O (sıfır) derecenin altında ortaya çıkar.
Birçok maddenin tersine, su donduğunda genleşir, yani hacmi artar. Bu
nedenle kaya, yol ve yapı yarıklarında donan su çatlaklara yol açabilir.
Kanyon Nedir?
Dik yamaçlı ve derin vadilere kanyon denir. Kanyonlara daha çok sert
kayaçlı dağlık alanlarda rastlanır. Irmak sularının kenardaki kayaç
katmanlarını aşındırarak daha derin bir tabana inmesi bir kanyonun
oluşmasına yol açar. Bu aşınma süreci bazen milyonlarca yıl alır.
ABD’nin Arizona eyaletindeki Büyük Kanyon dünyanın en çarpıcı doğal
oluşumlarından biridir. Bu kanyon Kolarado Irmağı’nın 1 milyar yıldan uzun
bir sürede kireçtaşı ve kumtaşı katmanlarını oymasıyla açılmıştır. Büyük
Kanyon’da çok ilginç yüzey şekillerine rastlanır. Dik basamaklar biçiminde
inen duvarlarında sarıdan mora kadar çeşitli renkler görülür. Kanyonda
turistler için katır sırtında yolculuklar ve motorlu tekneyle gezintiler
düzenlenir.
Kütle nedir?
Bir maddenin madde miktarı ile ilgili büyüklük.
Kaslarımıza neden kramp girer?
Yorulduğunuz bir akşam, koltuğunuza oturmuş televizyondaki bilgi
yarışmasını izlerken aniden bacağınızda bir kasılma ve ağrı hissedebilir ve
bacağınızı hareket ettiremeyebilirsiniz. Kaslarımızın istem dışı kasılması
olayına kramp denir. Genellikle aşırı yorgunluk, az sıvı alımı ve bazı
ilaçların kullanımı, bu kasılmalara neden olur. Bazı hastalıklar da
kramplara neden olabilir.
Kalbimiz nasıl çalışır?
Kalp, kanı vücutta dolaştıran kas pompadır. Dakikada, ortalama 70 kez
atar. Her atımda, kalbin iki tarafından üçte bir bardak kadar kan atılır.
Tek bir dolaşım yarım dakika kadar sürer. Kalbin sol tarafı, akciğerlerden
gelen oksijeni zengin kanla buluşturur; sağıysa kirli kanı temizler.
Kulaklarımız nasıl duyar?
Dış kulak tarafından, kulak zarı çok çabuk titreştirilir. Bu
titreşimler orta kulağın üç küçük kemiği olan, çekiç, örs ve üzengi'ye;
üzengiden de, oval pencerenin çok ince zarından iç kulağa geçer. Oval
pencere, kulak zarından çok ufak olduğundan, hareketleri daha küçük fakat
şiddetlidir. Sonunda, titreşimler, gerçek işitme organı olan ve ses
uyartılarını beyne ileten, salyangoza (koklea) erişir.
Kazlar Niçin V şeklinde Göç Eder?
Göç eden yaban kazlarının havada süzülürken "V" seklinde bir
formasyonla uçtuklarını görmüşsünüzdür.Bilim adamları kazların neden bu
şekilde uçtuklarını araştırmışlar ve;
1) "V" seklinde uçulduğunda, uçan her kus, kanat çırptığında arkasındaki kus için, onu kaldıran bir hava akımı yapıyormuş. Böylece "V" şeklinde bir formasyonda uçan kaz grubu, birbirlerinin kanat çırpışları sonuçu ortaya çıkan hava akımını kullanarak uçuş menzillerini % 70 oranında uzatıyorlarmış.Yani tek başına gidebilecekleri maksimum yolu grup halinde neredeyse ikiye katlıyorlarmış..
2) Bir kaz, "V"
grubundan çıktığı anda uçmakta güçlük çekiyor. Çünkü diğer kuşların yaptığı
hava akımının dışında kalmış oluyor. Bunun sonucunda, genellikle gruba geri
dönüyor ve yoluna bu şekilde devam ediyor.
Kar nasıl oluşur?
Kar, bulutlan oluşturan minicik su tanelerinin çok soğuk hava ile
karşılaşması sonucu, çok ince buz parçalarına dönüşmesidir. Bu, o kadar
çabuk olmuştur ki, su tanesi yağmur olamadan kara dönüşmüştür. Aslında kış
mevsiminde bulutlar hemen her zaman, havadan da hafif olan minik buz
parçacıkları içerirler. Ama kar yağması için belli etkenlerin bir araya
gelmesi gerekir. Bu etkenler, düşük ısı ve hava akımlarıdır, işte bu ortam,
buz parçacıklarının birleşerek kar seklinde yağmasına yol açar.
